De architect en meubelontwerper Hendrik (Henk) Wouda heeft een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse zoektocht naar een nieuwe stijl, die zich eind 19e/begin 20e eeuw in heel Europa manifesteerde op het gebied van beeldende en toegepaste kunst en architectuur.
Na een eeuw van neo-stijlen bleek de tijd rijp voor verandering. Die kwam met de Art nouveau en Jugendstil eind 19e eeuw en zette zich daarna voort, in Nederland richting Amsterdamse en Haagse school. Er ontstond een nieuwe vormentaal die zoals altijd verschilde naar specifieke plaats en tijd, maar een aantal zaken gemeen had: rechte, rustige belijning en vlakke, lege oppervlaktes met een aantal nieuwe, ingetogen decoratieve elementen.
Deze ontwikkeling van wat men zag als een moderne stijl, is niet los te zien van maatschappelijke en technische ontwikkelingen (bijvoorbeeld betere hygiëne, stemrecht en elektrificatie) die gaande waren. Henk Wouda begon zijn carrière in deze artistiek interessante tijd.
De eerste jaren
Na zijn opleiding aan de Academie voor Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen in Rotterdam en de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag werkt Wouda in de periode 1910-1912 op het bureau van H.P. Berlage in Amsterdam. Hier wordt de basis gelegd voor zijn latere ontwerpen, zowel in meubels als de gebouwen. In 1912 ontwerpt hij kort voor de Oosterbeekse meubelfabriek L.O.V. Dan besluit hij een rondreis te gaan maken door Duitsland en Oostenrijk, ongetwijfeld geïnspireerd door bekende tijdschriften als Dekoratieve Kunst,Deutsche Kunst und DekorationenDas Interieur. Wouda volgt lessen in Leipzig en in München gaat hij werken voor de Pössenbacher Werkstätte. Het sterk stimulerend artistiek klimaat trekt hem bijzonder aan.
Pander en de Haagse School
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moet Wouda in 1914 terug naar Nederland. In 1916 vestigt hij zich als architect in Den Haag waar hij een jaar later aan de slag gaat bij de meubelfirma als ontwerper op de afdeling Moderne Interieurkunst. Hij krijgt er alle vrijheid om een eigen stijl te ontwikkelen, Daarbij wordt hij duidelijk geïnspireerd door de strakke lijnen in het werk van de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright. Strakke, sobere ontwerpen zijn kenmerkend voor deze Haagse Stijl. Verfijning weet Wouda te bereiken door een bijzonder kleurgebruik. Het vroegst bekende interieurontwerp dateert van 1920/1921. Wouda werd door architect Dudok vanaf het begin bij de plannen voor de Villa Sevensteyn te Den Haag betrokken. Het opmerkelijke ontwerp kreeg zowel in binnen- als in buitenlandse pers aandacht.
Wouda exposeert in het interbellum regelmatig op Kunstnijverheidstentoonstellingen. In 1925 deed hij mee aan de beroemde Exposition International des Art Décoratifs et Industriels in Parijs en toont er in het Nederlandse paviljoen een bureauruimte, waarvoor hij de ‘diplôme d’honneur’ ontving. Pander is lid van de in 1924 opgerichte Bond voor Kunst in Industrie (BKI) en vanaf 1925 tot 1931 ontwerpt Wouda alle BKI-tentoonstellingen. Klokken, lampen, prullenbakken, spiegels maar ook tapijten getuigen van zijn bijzondere stijl en dragen bij tot het totale ruimtebeeld, het ‘gesamtkunstwerk’. Wouda ontwerpt vele representatieve interieurs, voor bedrijven en overheid, bijvoorbeeld de werkkamer voor de minister voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.
Bouwkunst
Bekend is dat Wouda in 1918/1919 met vakgenoot Jan Wils samenwerkt aan het ontwerp van twee herenhuizen te Alkmaar. Wils publiceert in die tijd in De Stijl, Wendingen en Levende Kunst en geeft duidelijk blijk van vernieuwende gedachten over bouwkunst en inspiratie door het werk van Frank Lloyd Wright, door Berlage in Nederland bekend geworden. Wouda zal in de jaren ’20 en ’30 diverse landhuizen ontwerpen en realiseren, vooral in Wassenaar. Een van de meest typerende is Villa De Luifel uit 1923/1924 (zie foto). Foto’s van deze villa waren in 1925 te Parijs in het Nederlandse paviljoen te zien. De invloed van de zogenaamde ‘prairiehuizen’ van Frank Lloyd Wright is duidelijk aanwijsbaar.
In 1927 doet hij samen met M.J. Luthmann mee aan de prijsvraag voor het Volkenbondsgebouw te Génève, ze krijgen een eervolle vermelding. Een jaar later realiseert hij in nauwe samenwerking met H.A. van Anrooy in opdracht een bijzondere villa op het landgoed Slingerduin te Velsen. Het interieur getuigt van een monumentale, ingetogen sfeer door kleurgebruik op bijzondere wijze vervolmaakt. Voor de N.V. Graanelevator Maatschappij uit Rotterdam bouwt Wouda een groot vakantiecomplex te Ede (1932). De villa Langerdijk te Naaldwijk uit 1934/1935 kreeg veel waardering van het Instituut Stad en Landschap van Zuid-Holland.
Latere jaren
In 1933 is ook de firma Pander door de crisis genoodzaakt drastisch te bezuinigen en Wouda wordt na 15-jarig dienstverband als ontwerper opgevolgd door Fer Semey. In de jaren ’30 ontwerpt hij nog een aantal interieurs en enkele meubels, soms voor Pander of Metz & Co. De ontwerpen borduren voort op zijn eerdere werken, zijn creativiteit op het gebied van meubelontwerpen lijkt te zijn uitgeblust.
In 1946 overlijdt hij op 61-jarige leeftijd. Zijn archiefmateriaal is door de Tweede Wereldoorlog voor een groot deel verloren gegaan, terwijl het archief van H. Pander & Zonen bij de veiling vanwege het faillissem*nt in 1985 grotendeels Nederland heeft verlaten. Evenmin is veel documentatie bewaard gebleven van grote opdrachten voor overheid, bedrijven en particulieren. Door een monografie en een expositie in 1989 in het Centraal Museum te Utrecht is Wouda’s werk opnieuw in het daglicht gekomen: Wouda blijkt in het interbellum tot de meest vooraanstaande Nederlandse ontwerpers te hebben behoord.
Buffetkast ontworpen door Hendrik Wouda (uit onze catalogus)
